Türkiye Ürün İhtisas Borsası: Tarım ve Finans Piyasalarının Geleceğine Yön Veren Adımlar

Türkiye Ürün İhtisas Borsası, 2024 yılında tarım ve finans piyasalarındaki gelişmeleri ve 2025 yılına dair beklentilerini paylaştı. Borsanın tarım ürünleri piyasasında şeffaflığı, etkinliği ve güvenilirliği artırma misyonunu sürdürdüklerini belirtti.

Lisanslı depoculuk mevzuatının 2005 yılında oluşturulmasıyla başlayan sürecin, 2010 yılında kurulan ve 2011’de faaliyete geçen ilk lisanslı depo ile meyvesini verdiğini ifade eden Kırali, 2015 yılında ilk Elektronik Ürün Senedi’nin (ELÜS) pamuk üzerine çıkarılmasıyla buğday ve diğer ürünlerin de kapsama alındığını dile getirdi.

TÜRİB Nedir?

Türkiye Ürün İhtisas Borsası, 8 Haziran 2018 tarihinde kurulmuş ve 26 Temmuz 2019 tarihinde ilk işlem gününü tamamlamıştır. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ve 53 Ticaret Borsası, bu borsada toplam %51 paya sahiptir. Bunun yanı sıra, Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) %15, Borsa İstanbul Grubu %25 ve kamu bankaları olan Ziraat Bankası, Vakıfbank ve Halkbank %9 oranında pay sahibidir.

Borsa, Elektronik Ürün Senedi (ELÜS) sistemini yöneterek, lisanslı depolarda bulunan tarımsal ürünlerin piyasalarda şeffaf bir şekilde işlem görmesini sağlar. Çiftçiler, sanayiciler ve yatırımcılar, tarımsal ürünlerini güvenli bir ortamda ticaret yaparak değerlendirme imkanı bulur. Aynı zamanda, fiyat dalgalanmalarını önleme ve ürünlerin piyasa değerlerini daha istikrarlı bir zeminde belirleme konularında kritik bir rol üstlenmektedir.

Bununla birlikte, TÜRİB’in sağladığı şeffaf piyasa ortamı, yatırımcılar için güvenilir bir işlem platformu sunmaktadır. Borsada gerçekleşen işlemler, piyasa aktörleri arasındaki bilgi asimetrisini azaltarak daha adil fiyat oluşumlarını destekler. Bu durum, özellikle tarımsal ürünlerin değerinde spekülasyonu önlerken, üreticinin ürününü gerçek piyasa değeriyle satabilmesini sağlamaktadır.

TÜRİB’in 2025 Hedefleri

Borsa, 2025 yılında yeni işlem platformu TÜRİS, yapay zeka destekli piyasa gözetim platformu ATİP, vadeli işlem piyasası ve uluslararası bağlantılarla yeni bir döneme giriyor. Yeni işlem sistemi olan TÜRİS, piyasa katılımcılarına daha hızlı ve güvenli bir ticaret ortamı sunarken, risk yönetimi, teminat ve temerrüt mekanizmaları ile entegre çalışacak.

Risk Yönetimi Süreçleri Daha Etkin

Piyasaya yeni finansal enstrümanlar sunularak yatırımcıların daha geniş bir seçenek havuzuna erişmesi sağlanacak. Bu doğrultuda geliştirilecek yeni araçlarla, yatırımcıların risk yönetimi süreçleri daha etkin hale getirilecek ve tarımsal ürünler için uzun vadeli fiyat istikrarı sağlanmış olacak.

TÜRİB ve Lisanslı Depoculuk Sistemi

Lisanslı depoculuk, tarımsal ürünlerin sağlıklı ve güvenli bir şekilde saklanmasını sağlayan en önemli sistemlerden biridir. Şu an 50 ilde, 145 ilçede, 308 farklı lokasyonda bulunan 225 lisanslı depo işletmesi, 12,2 milyon tonluk saklama kapasitesi ile faaliyet göstermektedir. 2024 yılında hububat rekoltesinin 40 milyon ton olduğu düşünüldüğünde, lisanslı depolardaki kapasitenin önemli bir yeri olduğu açıkça görülmektedir.

Hedef 20 Milyon Ton

Orta vadede bu kapasitenin 20 milyon tona ulaşması hedeflenmektedir. Lisanslı depolardaki kapasitenin artması, tarım ürünlerinin piyasalarda daha stabil fiyatlarla işlenmesini sağlayarak hem üretici hem de tüketici açısından avantaj yaratacaktır. Üreticiler, ürünlerini düşük fiyatlardan satma baskısından kurtulurken, sanayiciler ve tüccarlar için daha öngörülebilir bir piyasa ortamı oluşturulacaktır.

TÜRİB’de Yeni Dönem: Aracılı Sistem

13 Ocak 2025 itibariyle devreye alınan aracılı sistemle birlikte, TÜRİB ELÜS piyasasında 7 Ürün Piyasası Aracı Kurumu (ÜPAK) işlemlere başlamıştır. Bu sistem sayesinde, piyasaya şeffaflık ve rekabet getirilerek, komisyon oranlarının düşmesi ve daha kaliteli hizmet sunulması beklenmektedir.

Ayrıca, bu yeni sistem ile finansal sıkıntıların önlenmesi ve piyasanın daha sıkı denetlenmesi hedeflenmektedir. Yeni aracılı sistem, özellikle çiftçiler ve yatırımcılar için kolay erişilebilir bir platform sunarak, işlem süreçlerini daha akıcı ve güvenilir hale getirecektir. Böylece, ELÜS piyasasındaki likiditenin artırılması ve yatırımcı ilgisinin çekilmesi sağlanacaktır.

Nasıl Yatırımcı Olunur?

​Türkiye Ürün İhtisas Borsası’nda (TÜRİB) yatırımcı olmak için aşağıdaki adımları izlemeniz gerekmektedir:

1. Ürün Piyasası Aracı Kurumu’na (ÜPAK) Başvuru: TÜRİB’de Elektronik Ürün Senedi (ELÜS) alım satımı yapmak isteyen tüm yatırımcıların, işlem yapmaya başlamadan önce bir ÜPAK’a başvurarak gerekli bilgi ve belgelerle kayıt olmaları zorunludur.
2. Yatırım Hesabı Açılması: Kayıt işleminin ardından, Takas Merkezi Üyeleri’nden birinde (örneğin, aracı kurum veya banka) yatırım hesabı açmanız gerekmektedir.
3. Gerekli Belgeler: Gerçek kişiler için genellikle aşağıdaki belgeler talep edilmektedir:
   • Nüfus cüzdanı fotokopisiAdres teyidi için geçerli bir belge (ör. ikametgah belgesi veya fatura)Müşteri Tanıma FormuYatırımcı TaahhütnamesiAracı kurum veya bankadan alınacak yatırım hesabını gösterir belge
   Tüzel kişiler için ise ek olarak ticaret sicil gazetesi örneği, faaliyet belgesi, vergi levhası ve imza sirküleri gibi belgeler istenmektedir.
4. İşlem Platformuna Erişim: Kayıt işlemleri tamamlandıktan sonra, TÜRİB tarafından sağlanan kullanıcı adı ve şifre ile TÜRİB İşlem Platformu’na giriş yaparak ELÜS alım satım işlemlerine başlayabilirsiniz.

Detaylı bilgi ve yönlendirmeler için TÜRİB’in resmi web sitesindeki “Nasıl Yatırımcı Olurum?” sayfasını ziyaret edebilirsiniz.

Sonuç

Borsa, gıda arz güvenliği ve tarımsal ekosistemin sürdürülebilirliği için kritik bir role sahiptir. Yeni teknolojik altyapı yatırımları, lisanslı depoculuk sisteminin yaygınlaştırılması ve vadeli işlem piyasasının devreye alınması ile Türkiye, tarım ve finans piyasalarında bölgesel bir lider olma yolunda ilerlemektedir.

Ayrıca, uluslararası piyasalara entegre olacak yeni sistemler sayesinde Türkiye, tarım ticaretinde bölgesel bir güç olma potansiyelini daha ileriye taşıyacaktır. Borsanın attığı bu stratejik adımlar, tarımsal piyasalarda etkinlik, güvenilirlik ve şeffaflığın artmasını sağlayarak, Türkiye’nin küresel emtia ticaretinde daha güçlü bir oyuncu olmasına katkı sunacaktır.