Pandemiyle değişen tüketici alışkanlıkları, perakende sektöründe yapısal dönüşümlere yol açtı. Evine en yakın perakendeciyi tercih eden tüketiciyle birlikte pandemi, adeta yerel zincirlere can simidi oldu. Perakendecilerin toplam ciroları içindeki e-ticaret ciro payı yüzde 10-20’lere çıktı. Ayrıca ‘çok al, az öde’ ilkesiyle grosmarketler, süpermarketlerin tahtını sallamaya başladı.

Dünya geneline yayılan CO­VID-19 salgınının Türki­ye’de tespit edilen ilk va­kası Sağlık Bakanlığı tarafından 11 Mart 2020 günü açıklandı. İş­te bu tarihten sonra perakende sektöründe büyük değişmeler ve gelişmeler yaşandı. Eski alışkan­lıklarımızı bir kenara attık. Av­rupa’daki market rafları yağma­lanırken Türkiye’de raflar dolu, tedarikte ise aksamalar yaşanmı­yordu. Daha düne kadar gün aşırı markete giden, çoğunlukla alışve­rişlerini haftalık yapmayı tercih eden tüketiciler, bilgisayar ve te­lefona sarılıp online sipariş ver­meye başladılar. Online alışveriş vazgeçilmezimiz oldu.

Ülkemizde e-ticaret hacmi 2023 yılında bir önceki yıla göre yüzde 115,15 artarak 1,85 trilyon Türk lirasına ulaştı. (77,89 milyar dolar) İşlem sayısı ise bir önceki yıla göre yüzde 22,25 artarak 5,87 milyar adet olarak gerçekleşti. Ticaret Bakanlığı’nca 2024 yılın­da e-ticaret hacminin 3,4 trilyon Türk lirası ve işlem sayısının da 6,67 milyar adet olduğu açıklandı

E-ticaret hacminin genel tica­ret hacmine oranı 2019 yılında yüzde 10,1 iken yıllar içinde bü­yük bir artış kaydederek 2023 yı­lında yüzde 20,3’e ulaştı. 2023 yı­lında e-ticaret hacminin gayrisa­fi yurtiçi hasıla (GSYH) içindeki payı (E-GSYH) bir önceki yıla gö­re yüzde 33,3 artarak yüzde 6,8’e ulaştı. E-GSYH’nin 2019-2023 yılları arasında yıllık bileşik bü­yüme oranı yüzde 26 oldu.

E-ticaret hacminin yüzde 51’ini mal ticareti, yüzde 49’unu ise hiz­met ticareti oluşturuyor. Bunun yanında kartlı işlem hacminin yüzde 63’ü mal ticareti iken yüzde 37’si hizmet ticareti kaynaklı iş­lemlerden meydana geliyor. E-ti­caret hacminden en büyük payı alan ilk üç sektörden ilki 233 mil­yar Türk lirası ile beyaz eşya ve küçük ev aletleri olurken bu sek­törü sırasıyla 135 milyar Türk li­rası ile elektronik ve 127 milyar Türk lirası ile giyim, ayakkabı ve aksesuar sektörleri izliyor.

Tüketici yerel zincirlere can simidi oldu

Pazaryerlerinde e-ticaret faa­liyeti yürüten işletme sayısı ise 540 bine yaklaşırken kendi site­sinden veya mobil uygulamasın­dan e-ticaret faaliyetinde bulu­nan ETBİS’e kayıtlı işletmelerin sayısı 35 bini aştı. Gıda ve süper­market sektöründe, en çok mey­ve ve sebze, çay ve demleme içe­cek, et, deniz ürünleri ve yumur­ta, kahve siparişi verdik. Markete gitmeyi unuttuk. Perakendecile­rin de e-ticaret cirolarının top­lam ciro içindeki payları giderek çoğaldı. Bu oranlar yüzde 10-20 bandına ulaştı.

Pandemi döne­minde evine en yakın peraken­decileri tercih eden tüketiciler­de ucuz fiyat algısı geriye atıldı. Tüketiciler, ulusal, uluslararası ve discount zincirlerin dışında yerel zincirlerin de fiyatlarının ucuz olduğunu gördüler. Bu geliş­me, yerel zincirlerin büyümesini ve güçlenmesini sağladı. Pande­mi, adeta yerel zincirlere can si­midi oldu.

Perakende yazarı Ercüment Tunçalp, “Büyük perakendeci­lerde pandemi ile birlikte evden çalışma başladı, yöneticilerde bu rehavet alışkanlık yaptı. Ve ma­ğazalar kontrolsüz kaldı. Pande­minin gündemden düşmesine rağmen olumsuz sonuçları ise baki kaldı” diyerek sektörle ilgili gözlemlerini dile getiriyor.

Online sipariş pazarı canlandı

Sadece online alışveriş yap­makla kalmadık, yemek sipariş­lerimizi de aynı şekilde internet ve cep telefonu kanalıyla verdik. 2020 yılından öncesine kadar on­line sipariş pazarında oyuncu sa­yısı çok azdı. Yemeksepeti’ne ra­kip olarak Getiryemek, Trendyol Go da katıldı. Geçtiğimiz günler­de de Trendyol GO’yu Über astro­nomik bir fiyata satın aldı.

CarrefourSa, Migros Yemek, Fuudy, Tıkla Gelsin de rekabetin gerisinde kalmadılar. 2022 yılın­da Vakko Holding’den 10,1 milyon dolar değerleme üzerinden 3 mil­yon dolar tutarında yatırım alan Fuudy, online siparişte iyi yemek deneyimlemek isteyenler için hizmete başladı.

Yemek sektöründe de en çok hamburger, kebap, pizza, pide, döner, tatlı, dondurma siparişle­ri verdik. Kazanılan bu alışkan­lıklar günümüzde de hızla devam ediyor. Çalışan sayısının artması, hibrit çalışma olanakları da hızlı yemek firmalarının büyümesine ve gelişmesine neden oldu.

Dünyada 500 milyar dolarlık hacme ulaşan online yemek sek­törü, pandemi döneminde arka­sına aldığı rüzgarla büyüyüp güç­lendi. Çalışan ailelerin artması, büyük şehirlerdeki trafik sorunu, yalnız yaşayanlar ayrıca gençle­rin hızlı ve pratik bir çözüm ola­rak yemek siparişi vermeyi tercih etmesi gibi nedenlerle ivme ka­zanan online yemek siparişi pa­zarının Türkiye’de 2024 yılında 150 milyar TL’lik büyüklüğü aştı­ğı söyleniyor.

‘Lezzet Arası’ restoran konsep­tiyle 2017 yılından bu yana yeme içme alanında faaliyet gösteren CarrefourSA da online market ve yemek siparişiyle de oldukça id­dialı. 2022 yılında kurulan onli­ne yemek platformu ‘Migros Ye­mek’ ilk bir yıl içinde 81 ilde hiz­met vermeye başladı. Migros, uzun yıllardır sahip olduğu hızlı teslimat modeli tecrübesiyle ek­siksiz ve kaliteli bir sipariş dene­yimi sunuyor. Migros Yemek de kendi taşıma modeliyle teslimat modelini uyguluyor.

Alman araştırma şirketi Statis­ta’nın verilerine göre, online ye­mek sektörü oyuncularına kayıt­lı kullanıcı sayısı yıllık ortalama yüzde 12,06’lık bir büyüme gös­terdi.

Online ticaret alışverişleri, fi­ziksel mağazaları da olumsuz et­kiledi. İngiltere ve ABD’de birçok mağaza boşalırken AVM’deki boş dükkanlar kendi kaderlerine terk edildi. İngiltere’de H&M ve M&S, mağaza sayılarını giderek azalt­maya başladı. Bunda pandemi sonrası değişen tüketici alışkan­lıkları çok etkili oldu. Türkiye’de de bunun örneklerine rastlamak mümkün. Zira perakendeciler, online alışverişlere özel indirim­ler sunmaya başladı.

Yerli yatırımcılar hızla grosmarket açmaya başladı

Bir önemli değişiklik de toptan gıda alışverişi sektöründe yaşan­dı. Grosmarketler hızla çoğalma­ya başladı. 1990 yıllarıyla birlikte tanımaya başladığımız grosmar­ketler, pandemi sonrası büyük bir hızla çoğalmaya başladı. Bilhas­sa Ankara’da grosmarketler, sü­permarketlerin tahtını sallama­ya başladı. Zira tüketiciler, “Çok al, az öde” ilkesiyle grosmarket­leri tercih etmeye başladılar. An­kara’da görülen bu gelişmeler İstanbul’a da sıçradı.

Yerli yatı­rımcılar, hızla grosmarket açma­ya başladılar. Anpagros ve Zırh­lı Grosmarketler, Anadolu’ya da yayılmaya başladılar. Bu ivmenin hızla süreceği tahmin ediliyor. Hatta İzmirli yerel perakendeci­lerin oluşturduğu Ege PERDER üyeleri de ortaklaşa gros açmak için kolları sıvadılar.

ALINTI HABER: DÜNYA