Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB), kayıt dışı ekonomiyle mücadele kapsamında geliştirdiği yeni teknolojik altyapı ve analitik sistemlerle gayrimenkul piyasasında önemli bir adım attı. Mekansal Veri Analiz (MEVA) Sistemi adı verilen bu yeni uygulama, yıl içinde el değiştiren yaklaşık 16 binden fazla taşınmazı tarayarak, tapu beyanları ile gerçek piyasa değeri arasındaki farkları tespit ediyor ve buna göre işlem yapan kişilerden açıklama talep ediyor.

Gayrimenkul MEVA Sistemi Nedir ve Nasıl Çalışıyor?

Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı’nın dijital dönüşüm hamlesi kapsamında hayata geçirilen Mekansal Veri Analiz (MEVA) Sistemi, gayrimenkullerin alım satım ve kiralama işlemlerini detaylı biçimde analiz etmeye imkan tanıyan gelişmiş bir coğrafi bilgi sistemi (CBS) temelli yazılım. GİB Teknoloji ekipleri tarafından tasarlanan ve geliştirilen bu sistem, tapu ve kadastro verileri, beyanname ve bildirimler, yapı ruhsatları, ikametgah bilgileri ve banka kredisi verileri gibi birçok farklı kaynağı entegre ediyor.

Sistem Nasıl Çalışıyor ve Hangi Veriler Kullanılıyor?

MEVA uygulaması, gayrimenkul piyasasındaki hareketlilikleri harita üzerinde görselleştiriyor ve analiz ediyor. Sistem, tapu işlemleriyle elde edilen beyan edilen değerler ile gerçek piyasa değerleri arasındaki farkı tespit etmek için çeşitli algoritmalar ve veri analizi teknikleri kullanıyor. Örneğin, son 2-3 ayda gerçekleşen alım satım işlemleri, sistem tarafından analiz edilerek tapuda gösterilen satış bedelleri ile piyasa gerçek değerleri karşılaştırılıyor.

Ayrıca, tapu ve kadastro verilerinin yanı sıra, gayrimenkul ilanları, bankadan alınan kredi bilgiler ve uzman raporları da sistemde yer alıyor. Bu kapsamlı veri seti sayesinde, gayrimenkullerin gerçek piyasa bedelleri ve alım satım tutarları detaylı biçimde analiz edilerek, olası kayıt dışı işlemler ortaya çıkarılıyor.

Denetim ve Uyum Süreci Nasıl İşliyor?

Geliştirilen sistem sayesinde, gayrimenkullerin gerçek piyasa değeri ve tapuda bildirilen değerler arasındaki farklar tespit ediliyor. Eğer tapuda gösterilen satış bedeli ile gerçek piyasa değeri arasında belirgin bir fark varsa, sistem tarafından ilgili kişilerden açıklama talep ediliyor. Bu kişiler, herhangi bir ceza almadan ve gönüllü olarak eksik ödedikleri harç tutarını yatırabiliyorlar.

Özellikle, tapu işlemlerinde gerçek satış tutarından düşük bedel gösteren kişilerden, harç farkını pişmanlık hükümleri çerçevesinde ödemeleri isteniyor. Bu sayede, vergi ve harç kaçaklarının önüne geçmek ve kayıtdışılığı azaltmak amaçlanıyor. Eksik ödemeleri yapanlar, herhangi bir vergi incelemesine sevk edilmeden, harçlarını gönüllü olarak artırabiliyor.

2023 Yılında Kapsam ve İlk Bulgular

2023 yılının ilk altı ayında, MEVA sistemi kullanılarak 16 binden fazla taşınmaz analiz edildi. Bu analizler sonucunda, tapuda gösterilen değer ile piyasa değeri arasında fark olan taşınmazlar belirlenirken, bunlara ilişkin toplam 9 bin 150 kişiden açıklama talep edildi. Bu kişilerden, işlemlerinin gerçek değerleriyle uyumlu hale getirilmesi amacıyla açıklama yapmaları istendi.

Şu ana kadar, bu sistem sayesinde yaklaşık 2 bin 475 kişi gönüllü uyum gösterdi ve toplam 5,9 milyar liralık alım satım bedeli üzerinden 113,9 milyon liralık tapu harcını, pişmanlık ve gönüllü ödeme hükümleri kapsamında, cezasız olarak ödedi. Bu uygulama, hem devletin vergi gelirlerini artırmayı hem de kayıt dışı işlemleri kontrol altına almayı amaçlıyor.

Güvenli ve Hızlı Denetimlerle Kayıt Dışılığı Azaltmak

MEVA sistemi ile yapılan analizler, sadece tapu değerlerine değil aynı zamanda kira gelirleri gibi diğer gelir kalemlerine de ulaşmaya imkan tanıyor. Bakanlık yetkilileri, sistem kapsamında kira gelirlerinin de tespit edilerek, beyan edilip edilmediğinin denetleneceğini belirtiyor. Bu sayede, özellikle kira gelirleri üzerinden vergi kaçaklarının önüne geçilmesi hedefleniyor.

Geliştirilen bu teknolojik altyapı sayesinde, vergi daireleri ve defterdarlıklar, gayrimenkullerin hareketlerini harita üzerinde görsel ve analizsel olarak takip edebilecek. Bakan Mehmet Şimşek, bu yeni uygulamanın ülke genelinde tüm vergi dairelerinde kullanılmaya başlanacağını belirtti.

Bakan Şimşek: Dijitalleşme ile Kayıt Dışılığı Önleyeceğiz

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, MEVA sisteminin kısa sürede ülke genelinde tüm vergi dairelerinde kullanılmaya başlanacağını duyurdu. Bakan Şimşek, “Böylece her vergi dairesi, sorumlu olduğu alan içindeki tüm gayrimenkulleri harita üzerinden birçok bilgiye anında ulaşarak takip edebilecek. Bu sayede alım satım işlemlerinin gerçek değerler üzerinden yapılmasının yanı sıra, kiraya verilerek gelir elde edilen ve beyanname verilmesi gereken gayrimenkuller de kolaylıkla tespit edilerek gerekli işlemler hızla yapılabilecek,” ifadelerini kullandı.

Kapsam ve Hedefler: Kayıt Dışılığı Azaltmak ve Uyum Artırmak

Bakan Şimşek, sistemin temel amacının, gayrimenkul piyasasında şeffaflığı artırmak ve kayıt dışı işlemleri azaltmak olduğunu vurguladı. MEVA ile birlikte, gayrimenkullerin gerçek değerler üzerinden alınıp satılması ve kira gelirlerinin beyan edilmesi sağlanacak. Ayrıca, gönüllü uyumun teşvik edilmesiyle, devletin vergi gelirleri artırılacak ve vergi kayıplarının önüne geçilecek.

Sonuç ve Gelecekteki Planlar

Geliştirilen MEVA sistemi, Türkiye’de gayrimenkul piyasasında dijital dönüşümün önemli bir parçası olarak öne çıkıyor. Sistem, gayrimenkul işlemlerinde şeffaflığı artırmak, vergi kaçaklarını önlemek ve kayıt dışılığı azaltmak adına büyük bir adım olarak görülüyor. Bakanlık, bu teknolojiyi kullanarak, gayrimenkul piyasasında güvenli ve denetimli bir ortam oluşturmayı hedefliyor.

Gelecek planları arasında, sistemin tüm gayrimenkul işlemlerini kapsayacak şekilde genişletilmesi ve kira gelirleri gibi diğer gelir kalemlerinin de kapsam altına alınması bulunuyor. Bu sayede, Türkiye’de vergi uyumunun artırılması ve kayıt dışı ekonominin azaltılması yolunda önemli bir ilerleme kaydedilmesi öngörülüyor.