Romanya’da, Avrupa Birliği’ne şüpheyle bakan ve ABD Başkanı Donald Trump hayranı olarak tanınan sağcı aday George Simion’un cumhurbaşkanlığı seçiminin ilk turunda kazandığı ezici zaferin ardından, Başbakan Marcel Ciolacu istifa etti.

Sosyal Demokrat Partisi (PSD) de koalisyon hükümetinden ayrılacak.

Simion, 4 Mayıs’ta yapılan seçimin ilk turunda oyların yaklaşık %41’ini aldı.

Milliyetçi sağcı adayın, 18 Mayıs’ta yapılacak ikinci tur oylamayı kazanması bekleniyor.

Simion’a karşı yarışan liberal Bükreş Belediye Başkanı Nicusor Dan ilk turda %21’in biraz altında oy aldı. Seçimi üçüncü sırada tamamlayan PSD’nin adayı üçüncü sırada kaldı.

Başbakan Ciolacu parti destekçilerine yaptığı açıklamada koalisyonun hedefine ulaşamadığını söyledi ve “Romanya’daki oylamadan sonra hiçbir inandırıcılığı kalmadığı için PSD’nin bu koalisyondan ayrılmasını teklif edeceğim” dedi.

Ciolacu’nun istifasını geçici cumhurbaşkanı Ilie Bolojan’a sunması ve onun da geçici bir başbakan ataması bekleniyor.

Romanya’da altı ay önce yapılan cumhurbaşkanlığı seçimleri skandal ve kafa karışıklığıyla sonuçlanmıştı.

Radikal aday Calin Georgescu seçimi kazanmış, ancak seçim kampanyasındaki yolsuzluklar ve Rusya’nın müdahalesi iddiaları sonrası oylama iptal edilmişti.

Simion, AB’nin güçlü, egemen ülkelerden oluşmasını istediğini söylüyor. Ukrayna’ya askeri desteğe karşı çıkıyor.

Simion ayrıca ülkesinin eski sınırlarına dönmesini savunuyor.

BBC’ye yaptığı açıklamada güçlü bir NATO’ya inandığını ve ülkesindeki NATO üslerini ve ABD askerlerini tutmaktan yana olduğunu belirtmişti.

TikTok tartışmaları gölgesinde geçen ve iptal edilen bir önceki seçimde Georgescu’ya oy verenlerin birçoğunun bu kez Simion’a destek verdiği kaydediliyor.

Romanya seçimi neden iptal edildi?

İptale giden süreci, Rusya’nın seçime müdahale ettiği yönündeki suçlamalar başlattı.

Rusya yanlısı bağımsız aday Calin Georgescu’nun 25 Kasım 2024’te yapılan seçimlerin ilk turunda elde ettiği zafer sürpriz oldu.

Georgescu seçime birkaç ay kalana dek nispeten tanınmıyordu ve oy oranı %3 ila %5 arasındaydı.

Bir seçim kampanyası ofisi yoktu ve miting gibi geleneksel kampanya yöntemlerini de kullanmadı.

Bunun yerine, geleneksel Romen kıyafetleriyle ata bindiği ve judo yaptığı TikTok videolarına odaklandı.

Georgescu’nun zaferinde şüpheli TikTok hesapları ve internet ünlülerine yapılan gizli ödemelerin de rol oynadığı iddia ediliyordu.

Moskova seçime müdahale ettiğini reddediyor.

4 Mayıs Pazar günü yapılan seçimde aday olması yasaklanan Georgescu hakkında anayasal düzeni yıkmaya teşebbüs etmek de dahil olmak üzere soruşturma yürütülüyor.

Georgescu suçlamaları reddediyor ve yetkilileri “seçimlerin çalınmasını haklı göstermek için kanıt uydurmakla” suçluyor.

Kasım ayından bu yana devam eden siyasi krizin merkezinde birçok internet ünlüsü var.

TikTok’ta ne oldu?

Georgescu, seçime haftalar kala TikTok’ta viral olmaya ve anketlerde yükselmeye başladı.

Sonuçta oyların neredeyse %23’ünü elde etti.

Bağımsız bir düşünce kuruluşu olan Expert Forum, Georgescu’nun TikTok’taki ününün “suni” olduğunu savunan bir rapor yayınladı.

Yetkililer, TikTok algoritmasının Kasım ayındaki seçime doğru üç farklı şekilde istismar edildiğini söylüyor:

Yaklaşık 100 kadar internet ünlüsü, para almaları sonrası Georgescu’yu öven paylaşımlar yaptı.

Gerçek olmayan binlerce hesaptan yorumlar yapılarak, Georgescu algoritmada öne çıkarıldı.

Bu kampanyayı hayata geçirmek için “TikTok Kralı” olarak anılan bir kişinin yüz binlerce dolar dağıttığı iddia ediliyor.

Romen soruşturmacılar, Ukrayna’da da aynı şekilde bir operasyon yaptığını gerekçe göstererek Rusya’yı suçluyor.

Ayrıca, gizliliği kaldırılan istihbarat belgelerinde de, Rusya’nın Romanya’ya “siber saldırı” yaptığı da iddia ediliyor.

Ancak yetkililer hala Rusya’nın seçimlere müdahalesine dair somut bir kanıt sunmuş değil.

Ülkenin dış istihbarat servisi ve Romanya polisi “devam eden soruşturmalar” hakkında yorum yapmayacaklarını açıkladı.

25 Kasım seçimi ve iddialar

Seçimden kısa bir süre önce, “istikrar ve dürüstlük” etiketiyle Romanya TikTok’unda bir kampanya dikkat çekmeye başladı.

İnternet ünlüleri ülkenin gelecek cumhurbaşkanında hangi özellikleri aradıklarını anlattıkları videolar paylaşıyorlardı.

Adayın “istikrarlı”, “ilerici” ve “vatansever” olması gerektiği mesajı veriliyordu.

Bu videolarda internet ünlüleri belirli bir adayı işaret etmedi.

Bu mesajların yer aldığı videoları yüklemeleri için, FameUp isimli bir reklam platformundan ödeme yapılmıştı.

Ancak bu internet ünlüleri, ödemeyi kimin yaptığını bilmediklerini savunuyor.

FameUp firması da BBC’nin sorularını yanıtlamadı.

Iasi şehrinde yaşayan bir internet ünlüsü Cristina, teklif edilen işi kabul ettiğinde “bir şaibe” hissine kapılmadığını söylüyor.

Cristina, seçime katılan 14 adaydan birinin, “akıllıca bir yaklaşımla” bu kampanyayı başlattığını düşündüğünü söyledi.

“Bu bir siyasi propaganda gibi değildi. Sadece insanları gidip çıkıp oy kullanmaya teşvik ediyordu” dedi.

‘TikTok kralı’

Ödeme alan bazı internet ünlüleri, bu paylaşımlarının ücretli içerik olduğunu da açıklamadı. Dahası, TikTok’un kullanım kurallarına göre ücretli siyasi reklam da yasak.

Reklamlarda Georgescu’nun adı geçmese de, BBC’ye konuşan internet ünlüleri kaydettikleri videoların altında Georgescu’ya destek içeren “yorum yağmurunu” farkettiklerini söylüyor.

Köstence şehrinde yaşayan ve 25 bin takipçiye sahip Romeo Rusu anlatıyor:

“Videoyu yayınladıktan birkaç saniye sonra onlarca yorum gelmeye başladı. Tamamı bağımsız aday Calin Georgescu’yu destekleyen yaklaşık 300 yorum geldi. Şaşkındım”

Bu yorumlar, TikTok’un Romanya seçimleriyle ilgili 27 binden fazla gerçek olmayan hesabı kapattığını açıklaması sonrası bir kez daha gündeme geldi:

Bu bot hesapları kimin açtığı halen net değil.

Uzmanlar, videolara Georgescu yanlısı yorumlarla doldurarak TikTok algoritmasının maniple edildiğine işaret ediyor. Bu şekilde Georgescu içeriklerinin platformda suni şekilde öne çıkarıldığı savunuluyor.

BBC’ye açıklama yapan bir TikTok sözcüsü, Kasım ayındaki seçim sürecinde “milyonlarca sahte etkileşimi” engellediklerini, yüzbinlerce sahte hesabı” kapattıklarını ve “sınırlı erişime sahip üç gizli etki ağını” dağıttıklarını söyledi.

Sözcü, seçim güvenliği için yerel yetkililer ve Avrupa Birliği yetkilileriyle yakın bir şekilde çalışmaya devam ettiklerini söyledi.

Bu etki kampanyası etrafındaki muallaklık, Ocak ayındaki sürpriz bir gelişmeye kadar sürdü.

Romanya Vergi Dairesi, #stabilityandintegrity kampanyasının masraflarının, seçimlerde kendi adaylarını destekleyen merkez sağdaki Ulusal Liberal Parti (PNL) tarafından karşılandığını ortaya çıkardı.

Snoop isimli haber kuruluşuna konuşan parti yöneticileri, kampanyalarının Georgescu’yu desteklemek için gasp edildiğini savundu.

Ardından Mart ayında TikTok influencerı olan Bogdan Peschir, “elektronik iletişim araçlarını kullanarak seçmenleri ayartma” suçlamasıyla tutuklandı.

Peschir ülkesinde “TikTok Kralı” olarak tanınıyordu. Influencerlara paraya çevrilebilen sanal markalar hediye etmesiyle ünlenmişti.

Savcılar, Peschir’in TikTok’un ödül sistemini kullanarak 250’den fazla influencera 900 bin doların üzerinde ödeme yaptığını iddia ediyor.

Bu paranın “cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ‘belirli bir adaya’ oy verilmesini sağlamak için” dağıtıldığı öne sürülüyor.

Ülke medyasına konuşan avukatları, Peschir’in TikTok üzerinden yaptığı bağışların hiçbirinin “seçim amaçlı olmadığını” savunuyor.

Peschir kendisine binlerce dolar ödediğini itiraf eden müzisyen ve influencer Lucian Elgi ile konuştuk.

Elgi, bu ödemelerin müziğini desteklemek amacıyla yapıldığına inandığını savundu. Aşırı sağcı aday Georgescu’yu destekleyen paylaşım yaptığı suçlamasını reddetti.

Onun ve diğer ödeme alan isimlerin TikTok hesapları kapatıldı. Bu nedenle BBC geriye dönük olarak yapılan savunmaları inceleyemedi.

Elgi, paylaştığı içeriklerin seçimle ilgili olmadığını, yerel Romen müziği ile ilgili olduğunu savunuyor.

Benzer şekilde, birçok yüksek takipçili folk şarkıcısı daha Georgescu’yu desteklemek için Peschir’den ödeme almakla suçlanıyor.

Elgi yaptığı paylaşımların Georgescu yanlısı yorumlarla dolup taştığını da anlatıyor:

“Bu bir çılgınlıktı. Her gönderide şöyle yorumlar vardı: Cumhurbaşkanı Georgescu, Cumhurbaşkanı Georgescu, Cumhurbaşkanı Georgescu!”

Seçimlerin iptaline dair pek çok şey halen belirsiz.

Soruşturmalar Avrupa Komisyonu ve Romanya’nın en yüksek mahkemelerinde devam ediyor.

Ülke içindeyse Rusya’nın seçimlere müdahalesini inkar edilemez bir şekilde gösteren bir kanıt açıklanmamasını eleştirenler var.

Romanya’da yayın yapan Snoop’un editörü Razvan Lutac, konunun açıklığa kavuşmasının çok uzun zaman alabileceğinden korkuyor:

“Şu anda elimizde bir yapbozun parçaları var.

“Belki bir ya da iki yıl içinde seçimleri neden iptal ettiklerine dair net bir resmi görebileceğimizi düşünüyorum.”